Het is een evidentie dat drankverpakkingen, net als alle verpakkingen, maximaal ingezameld dienen te worden voor recyclage. Grondstoffen in de keten houden, is immers fundamenteel in de transitie naar een circulaire economie. Europa stelt duidelijke prioriteiten, met scherpe doelstellingen. België speelt een voortrekkersrol in het opzetten van efficiënte systemen die vandaag al toelaten om die ambities te realiseren. Waarom dan het kind met het badwater weggooien?
Het Europese Circular Economy Action Plan bepaalt dat de onomkeerbare transitie naar een duurzaam industrieel model onontbeerlijk is voor een klimaat-neutrale, competitieve economie. Die realiseren we onder meer door het gebruik van primaire (nieuwe) grondstoffen te beperken en de CO2-uitstoot te verminderen. Recyclage, met als output secundaire (gerecycleerde) grondstoffen die opnieuw in de keten gebracht worden, speelt daarbij een fundamentele rol. De Single Use Plastics Directive legt daarom een inzamelgraad van 90% op voor plastic drankflessen tegen 2029 en stelt dat deze tegen 2025 minimaal uit 25% gerecycleerd materiaal dienen te bestaan.
Uniforme systemen als sleutel tot succes
België haalt vandaag al deze doelstellingen. In 2020 werden 92% van alle plastic (PET) drankflessen opnieuw ingezameld voor recyclage. Het efficiënte en gebruiksvriendelijke inzamelsysteem via de Nieuwe Blauwe Zak ligt hiervoor aan de grondslag. België is een van de weinige landen waar over heel het grondgebied een uniform inzamelsysteem met uniforme sorteerboodschap geldt.
Het is net dankzij die uniformiteit dat België er in slaagt om ook de tweede doelstelling al sneller te realiseren. In 2020 ging 54% van het PET-recyclaat naar nieuwe flessen. Het gecumuleerde volume van ruim 11 miljoen mensen die op dezelfde manier verpakkingen sorteren, rechtvaardigden de investering in vijf hoogtechnologische sorteercentra. Deze sorteren transparante PET-flessen alleen al in drie kwaliteiten: helder, blauw en gekleurd. De hoge zuiverheidsgraad garandeert kwalitatieve recyclage naar voedselveilige toepassingen. De nieuwe PET-recyclagefabriek in Couillet die vanaf 2023 de bulk van de Belgische PET-flessen recycleert, zal gerecycleerde PET-korrels produceren die integraal ingezet zullen worden in de productie van nieuwe voedselcontactveilige PET-flessen voor de Belgische markt. Ook die investering is het resultaat van garanties op volume over een welbepaalde periode.
Hogere kost voor hetzelfde resultaat?
Dat er ondanks deze resultaten stemmen opgaan om statiegeld in te voeren, vinden we dan ook onbegrijpelijk. Naast drankverpakkingen, flessen maar ook blikjes, biedt de Nieuwe Blauwe Zak immers ook een recyclageoplossing voor tal van andere verpakkingen. Verpakkingen die in andere landen nog vaak bij het restafval belanden, zoals potjes en folies. Twee parallelle systemen zouden de kost aan de maatschappij, en dus uiteindelijk aan de burger, de hoogte in jagen, zonder een oplossing te bieden voor die missende procenten. Want inderdaad, er zijn nog verpakkingen, nog drankflessen, die we vandaag niet vangen. Deze belanden bij het restafval, of erger – eindigen als zwerfvuil.
Veranderende consumptiepatronen nopen de recyclageketen om te evolueren. Er bestaat geen ‘one-size-fits-all oplossing’ om buitenshuis efficiënt verpakkingen in te zamelen. Met een doelmatige aanpak zetten we gericht trajecten uit: gescheiden inzameling in het publieke domein, voorsortering om maximaal waarde uit restafval te creëren, beloningsprojecten – om maar enkele te noemen.
Laten we daarbij vooral niet vergeten dat zwerfvuil in de eerste plaats het gevolg is van een mentaliteitsprobleem. En ondanks wat sommigen mogen beweren, bestaat daarvoor geen mirakeloplossing. Alle actoren in de keten moeten samenwerken en hun verantwoordelijkheid nemen; de bedrijven maar ook de overheid met een effectief handhavingsbeleid.
Het zou onkies zijn om de fundamenten van het bestaande systeem nu te ondergraven. Met investeringen van bijna 1 miljard euro in Belgische sorteer- en recyclagecentra is de circulaire economie geen toekomstbeeld maar al de realiteit. Het is dan ook belangrijk om die ingeslagen weg te volgen en zo de Belgische koploperpositie te behouden.