De nieuwe verordening betreffende verpakkingen en verpakkingsafval (Packaging and Packaging Waste Regulation, PPWR) legt niet alleen nieuwe regels vast voor het ontwerp en de recycleerbaarheid van verpakkingen, maar introduceert ook een geharmoniseerd labelsysteem voor zowel verpakkingen als afvalrecipiënten. Het is een langverwachte stap om een einde te maken aan de versnipperde nationale systemen die vaak verwarring zaaien bij consumenten en de naleving bemoeilijken voor bedrijven die actief zijn in verschillende landen.
Volgens de artikelen 12 en 13 moeten verpakkingen voorzien worden van een gestandaardiseerd label met vermelding van de materiaalsamenstelling. Ook op vuilnisbakken, containers en inzamelzakken voor verpakkingsafval moet een corresponderend pictogram komen. Het doel is eenvoudig: sorteren in de hele EU gemakkelijker en consistenter maken en de basis leggen voor betere recyclagecijfers.
Technische basis in de maak
Om dit systeem te implementeren, heeft de Europese Commissie haar wetenschappelijke tak – het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek (Joint Research Centre, JRC) – de opdracht gegeven om de technische basis voor te bereiden. Sinds 2024 werkt het JRC aan de visuele identiteit, de toepassingsregels en de technische details van de nieuwe labels, in overleg met stakeholders in heel Europa.
De aanpak bouwt voort op het Noorse pictogrammenstelsel, dat gebruikmaakt van geharmoniseerde kleuren, pictogrammen en grafische normen. Deze elementen werden getest via publieke bevragingen, raadplegingen van deskundigen en workshops in de hele EU. Fost Plus heeft daar actief aan deelgenomen en ervoor gezorgd dat het toonaangevende Belgische systeem in de ontwerpbesprekingen aan bod kwam.
De tweede ronde van raadplegingen werd in juni 2025 afgerond. Een definitieve aanbeveling moet in de loop van de zomer worden overgemaakt aan het DG Milieu. In de herfst van 2025 wordt dan een uitvoeringsbesluit verwacht.
Uiterlijk op 12 augustus 2026 zal de Europese Commissie het definitieve ontwerp van deze labels en de technische specificaties publiceren. Na de publicatie hebben marktdeelnemers twee jaar de tijd om de labels toe te passen en nog eens drie jaar om producten te verkopen met verpakkingen die nog niet van het nieuwe label zijn voorzien.
Wat moet gelabeld worden?
Vanaf augustus 2028 moeten verpakkingen die in de EU op de markt worden gebracht, voorzien zijn van een geharmoniseerd label dat aangeeft van welk materiaal ze zijn gemaakt, bijvoorbeeld plastic, aluminium, papier/karton of glas. Sommige verpakkingstypes zijn vrijgesteld van deze verplichting, waaronder transportverpakkingen (behalve voor e-commerce) en verpakkingen onder een statiegeldsysteem.
Maar de nieuwe regels gaan nog verder. Op grond van artikel 12 gelden verschillende aanvullende vereisten:
• Composteerbare verpakkingen moeten voorzien zijn van een label waarop staat dat ze composteerbaar zijn, dat ze niet geschikt zijn voor thuiscompostering en dat ze niet in de natuur mogen worden weggegooid.
• Herbruikbare verpakkingen moeten voorzien zijn van een herbruikbaarheidslabel en een QR-code of digitale gegevensdrager bevatten met informatie over het hergebruiksysteem (lokaal, nationaal of over de hele EU), nabijgelegen inzamelpunten en, indien mogelijk, het aantal trajecten of omlopen (of een gemiddelde schatting daarvan).
• Claims over het gehalte aan gerecycleerd materiaal of het gehalte aan biogebaseerde kunststoffen moeten voldoen aan een toekomstig geharmoniseerd formaat en een geharmoniseerde methodologie (die tegen 2026 moet worden aangenomen).
• Verpakkingen die zorgwekkende stoffen bevatten, moeten worden voorzien van een digitale identificatiecode met de naam en concentratie van de stoffen in elke materiaallaag. Deze regel treedt in werking vanaf januari 2030.
Alle vereiste labels moeten duidelijk zichtbaar, leesbaar en duurzaam zijn en rechtstreeks op de verpakking worden aangebracht. Wanneer dit niet haalbaar is (bijvoorbeeld bij zeer kleine artikelen), mag de informatie op de verzamelverpakking of via een digitale code worden vermeld. Dezelfde informatie moet ook online beschikbaar zijn vóór de aankoop, ook in e-commerceomgevingen.
Vuilnisbakken, containers en inzamelzakken
Om het nieuwe systeem te ondersteunen, moeten vuilnisbakken – waaronder openbare vuilnisbakken, particuliere inzamelcontainers en zakken voor gescheiden inzameling van verpakkingsafval – voorzien zijn van dezelfde pictogrammen als de verpakkingen waarvoor ze bestemd zijn.
De pictogrammen moeten duidelijk zichtbaar, leesbaar en onuitwisbaar zijn en mogen meer dan één pictogram bevatten als er meerdere materialen samen worden ingezameld. Alleen recipiënten die worden gebruikt voor statiegeldsystemen zijn vrijgesteld.
De Commissie zal de technische specificaties voor de van vuilnisbakken en zakken vaststellen in haar komende uitvoeringsbesluit, dat verwacht wordt tegen augustus 2026. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat deze voorschriften uiterlijk in augustus 2028 of binnen 30 maanden na de vaststelling ervan van kracht zijn.
Volgens de ruimere regels voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) van de PPWR zullen de producenten de kosten voor het labelen van vuilnisbakken, containers en inzamelzakken dragen. Met andere woorden: via de vergoedingen die zij aan UPV-regelingen betalen, zullen producenten helpen bij de financiering van de aanpassing van de lokale inzamelingsinfrastructuur.
Reactie van de sector: risico op versnippering
Hoewel de spelers in de sector het idee van over de hele EU geharmoniseerde labels in grote lijnen steunen, heeft de richting die de ontwerpvoorstellen van het JRC inslaan, tot bezorgdheid geleid in de hele waardeketen. Een coalitie van 70 Europese verenigingen heeft onlangs een gezamenlijke verklaring afgegeven waarin zij de Commissie aansporen om belangrijke elementen van de aanpak te heroverwegen.
Hun grootste zorg is dat het voorgestelde systeem, dat sterk leunt op kleuren en meertalige tekst, juist kan leiden tot nieuwe marktversnippering, ontwerpdruk kan opleggen en verwarring kan zaaien bij consumenten, vooral als lokale flexibiliteit niet wordt toegestaan. Volgens artikel 12 zijn de geharmoniseerde labels bedoeld om het landschap te vereenvoudigen, maar al te prescriptieve visuele vereisten kunnen dit doel ondermijnen.
Standpunt van Fost Plus
Fost Plus ondersteunt het principe van Europese harmonisatie om de duidelijkheid voor de consument te verbeteren en een goed functionerende interne markt te waarborgen. Tegelijkertijd geeft de organisatie aan dat het systeem op nationaal niveau praktisch geïmplementeerd moet kunnen worden.
De Belgische blauwe PMD-zak is een van de meest herkenbare en effectieve afvalinzamelingsmiddelen in Europa. “Een plotse verandering van kleur of visuele identiteit zou op korte termijn voor verwarring kunnen zorgen en de motivatie van de consument kunnen verminderen”, zegt Adriaan Lowet, Product & Campaigns Manager bij Fost Plus, die België vertegenwoordigde in de JRC-werkgroepen. “Kleur is een krachtig communicatiemiddel, maar het moet nog steeds mogelijk zijn om neutrale of kleurloze labels te gebruiken, zodat we de duidelijke herkenbaarheid die systemen zoals de blauwe zak in de loop der tijd hebben opgebouwd, niet verliezen.”
Fost Plus wijst ook op de uitdaging om tekst in de drie officiële talen van België op verpakkingen aan te brengen. Op vuilnisbakken of containers is dit misschien wel haalbaar, maar het is vaak onpraktisch om dezelfde eis voor alle verpakkingsformaten te hanteren, vooral wanneer de ruimte beperkt is.
Wat betekent dit voor jouw bedrijf?
Of je nu eigenaar van een merk, invoerder, verdeler of verpakkingsleverancier bent, de gevolgen zijn duidelijk: verpakkingsontwerpen moeten worden aangepast, digitale systemen moeten worden ontwikkeld en productportfolio's moeten worden herzien. Geharmoniseerde labels en QR-codes moeten worden geïmplementeerd in overeenstemming met de EU-vereisten en alle claims over hergebruik of gerecycleerde inhoud moeten een gestandaardiseerd formaat hebben.
Hulp nodig om wegwijs te raken in de nieuwe Europese vereisten?
Fost Plus biedt begeleiding, tools en strategisch advies om je te helpen aan de nieuwe wetgeving te voldoen en deze overgang te laten slagen voor je bedrijf, je klanten en het milieu. Contacteer onze Customer Service of je accountmanager voor meer informatie.