België is vandaag Europees voorloper op het vlak van recyclage van huishoudelijke verpakkingen. Het maximale behoud van grondstoffen in de kringloop, middels schone, groene technologie en CO2-neutraliteit staan centraal in het streven naar een circulaire economie. Voor glas, metaal en papier-karton wordt het recyclageproces daarbij zelden in vraag gesteld. De recyclage van plastics is echter nog in volle ontwikkeling. Dat is zeker zo voor de recyclage van nieuwe plastic verpakkingstypes, die tot voor kort nog niet op grote schaal ingezameld, gesorteerd en gerecycleerd werden, zoals plastic folies, bakjes en zakjes. Voor de recyclage van plastic huishoudelijke verpakkingen wordt daarom steeds vaker gekeken naar chemische recyclage als eindoplossing. Toch is dat niet zo eenduidig. Een overzicht.
Het wat en hoe van chemische recyclage
Bij chemische recyclage wordt de chemische structuur van plastic afgebroken tot diens oorspronkelijke bouwstenen: van polymeren tot de eenvoudigste koolwaterstoffen. Hiermee kunnen nieuwe plastics worden gemaakt, maar ook producten zoals chemicaliën of brandstoffen. Gewoonlijk worden er drie verschillende chemische recyclagetechnieken onderscheiden:
- Dissolutie / purificatie: extractie op basis van oplosmiddelen (solventen), waarbij het plastic wordt opgelost en het oorspronkelijke polymeer vrijkomt. Deze techniek is toepasbaar op de zuivere fractie van PVC, PS en polyolefinen.
- Depolymerisatie : de binding tussen bepaalde soorten polymeren wordt door hitte verbroken om terug te keren naar de monomeerblokken die het polymeer vormen. Wordt gebruikt voor zuivere fracties van PET, PA, PLA en PC.
- Feedstock recycling of thermochemische afbraak, waarbij de kunststof wordt verwarmd in aanwezigheid van zuurstof (vergassing) of zonder zuurstof (pyrolyse): plastic wordt omgezet in de verschillende moleculen die koolwaterstofketens vormen. Beide technieken zijn gericht op gemengde kunststoffen.
Chemische recyclage heeft drie grote voordelen ten opzichte van traditionele mechanische recyclage:
- Het is mogelijk om materiaal te ontkleuren. Gerecycleerd materiaal kan via chemische recyclage volledig transparant en kleurloos gemaakt worden. De recyclage van groene naar kleurloze doorzichtige flessen bijvoorbeeld zou theoretisch zo mogelijk worden.
- De progressieve thermische degradatie wordt tegengegaan. Herhaalde mechanische recyclage tast het plastic aan waardoor de plasticketens kapot gaan, wat resulteert in verkleuring of ondoorzichtige plekken.
- Doordat het materiaal afgebroken wordt tot op de bouwsteen, ontstaat er geen opeenstapeling van contaminanten, zoals dat wel het geval zou kunnen zijn bij opeenvolgende mechanische recyclagecycli. Bij mechanische recyclage kan dit worden tegengegaan door de toevoeging van additieven.
Door die voordelen wordt chemische recyclage vaak als oplossing naar voor geschoven om mechanische recyclage te vervangen of om die laatste percentages1 te recycleren, die vandaag nog uit de keten ontsnappen. Er wordt daarbij ook gekeken naar vervuilde afvalstromen of gemengde afvalstromen.
De denkfout bij chemische recyclage
Laat daar net de denkfout zitten. Fost Plus sorteert PMD vandaag in 14 materiaalstromen, waaronder twee gemengde stromen. Deze zijn het logische gevolg van de hoge zuiverheidsgraad die geëist wordt van de andere stromen. Bepaalde verpakkingen voldoen niet aan deze kwaliteitseisen of worden niet herkend door de sorteermachines, bijvoorbeeld omdat de consument verpakkingen in elkaar stopte. De toepassingen van het recyclaat uit deze gemengde stromen zijn vandaag nog beperkt. Er wordt dan ook vaak – verkeerdelijk – aangenomen dat deze stromen in chemische recyclage beter zouden scoren.
Hetzelfde geldt voor verpakkingen uit verschillende materialen die niet van elkaar gescheiden kunnen worden. Deze kunnen vandaag in veel gevallen niet (mechanisch) gerecycleerd worden.
Chemische recyclage zou deze euvels niet verhelpen. Om op grote schaal rendabel te zijn, dienen stromen voor chemische recyclage immers eveneens zuiver te zijn, net zoals deze voor mechanische recyclage. Vervuilde stromen of gemengde stromen vinden dus evenmin een afzetmarkt. En voor pure stromen is er vandaag sowieso al een mature markt. Een mature markt die bovendien minder CO2 uitstoot en minder kostenintensief is.
Proefprojecten en verpakkingsinnovatie
Wil dat dan zeggen dat Fost Plus geen toekomst ziet in chemische recyclage? Nee, dat nu ook weer niet. Chemische recyclage op grote schaal staat vandaag nog in de kinderschoenen. Er zijn echter nog belangrijke investeringen nodig voor de technologie industrieel rendabel wordt. Wij geloven er sterk in dat chemische recyclage over de komende jaren verder zal evolueren, en zo een valabele add-on kan bieden bovenop mechanische recyclage. Er lopen vandaag tal van proefprojecten, die wij nauw opvolgen en actief ondersteunen.
Daarnaast zal het van belang blijven om verpakkingen op de markt te brengen die ook effectief recycleerbaar zijn, ongeacht de technologie. Via de ecomodulatie inherent aan het Groene Punt worden bedrijven financieel aangemoedigd om voor verpakkingen te kiezen die verenigbaar zijn met het bestaande inzamel-, sorteer- en recyclagesysteem. We ondersteunen de verpakkende bedrijven daarom met advies omtrent verpakkingsinnovatie met het oog op betere recycleerbaarheid.
Binnen de circulaire economie is het ons streven om materialen in de keten te houden als secundaire grondstoffen voor nieuwe producten of verpakkingen. Welke rol die chemische recyclage daarbij zal spelen in de toekomst ligt nog niet vast, maar dat chemische recyclage een rol zal spelen, is een feit.