Alle initiatieven ten spijt, bestaat er vooralsnog geen duurzame oplossing tegen zwerfvuil. Voor Fost Plus, dat verantwoordelijk is voor de recyclageketen van huishoudelijke verpakkingen, is zwerfvuil een ware doorn in het oog. Managing Director Wim Geens licht de visie achter de Click toe, een project om zwerfvuil uit het straatbeeld te weren aan de hand van een digitaal beloningsmechanisme.
“Sinds de opstart registreerden we zo’n 28.000 clicks. Dat komt neer op 28.000 stuks vermeden zwerfvuil, zoals wij dat noemen.” Wim Geens, Managing Director van Fost Plus heeft het over de Click, het ambitieuze zwerfvuilproject van Fost Plus. Met de Click wil Fost Plus een gedragsverandering creëren die zwerfvuil voorgoed uit het straatbeeld weert. In zes Belgische gemeentes* werden daarom de straatvuilnisbakken in een roze jasje gestoken en kan je via geolocalisatie in de Click-app afval inruilen voor digitale munten die recht geven op voordelen bij de lokale handelaars en gemeentediensten. “Het gaat om de verpakking van iets dat je onderweg gegeten of gedronken hebt, of opgeraapt zwerfvuil. Je scant deze in, gooit ze in de vuilnisbak en ontvangt Circular UCoins. Simpel.”
Nudging in de goede richting
En daar zit net de kern van de zaak: je hebt geen extra infrastructuur nodig en er komt geen organisatie bij kijken. Iedereen kan altijd en overal deelnemen. Net zoals we thuis afval en verpakkingen sorteren, moet het buitenshuis even vanzelfsprekend zijn om het juiste te doen. Al blijkt wel dat we daar nog een duwtje in de rug bij nodig hebben. “Iedereen maakt elke dag onbewust keuzes, en weegt daarbij voordelen af tegen gepercipieerde nadelen. Maar daarmee leggen we net de vinger op de wonde: soms zijn die extra 50 m tot aan een volgende vuilnisbak er teveel aan of lijkt een schone binnenzak aanlokkelijker dan dat zakdoekje nog even bijhouden. Met de Click willen we net die incentive bieden om dat wel te doen. Dat is het principe van nudging: met een kleine beloning aansturen op het juiste gedrag.”
Of zo’n spreekwoordelijke wortel meteen de hardnekkige vervuiler van gedachten zal doen veranderen, daar is Wim Geens realistisch over: “We mogen niet uit het oog verliezen dat zwerfvuil vooreerst het gevolg is van een mentaliteitsprobleem van een enkeling, waar we ons collectief aan storen. Het is daarom weinig waarschijnlijk dat er niets meer op de grond zal terecht komen. Wie het juiste wil doen – zwerfvuil oprapen - zal er echter nu ook voor beloond kunnen worden. Zo zetten we een positieve beweging in gang. De Click is daarom complementair aan alle andere acties, waaronder handhaving – wat altijd cruciaal zal blijven.”
Een duidelijk engagement van de bedrijven
Zwerfvuil is een containerbegrip voor tal van producten die we op straat en in de natuur terugvinden. Verpakkingen maken daar deel van uit, maar het gaat veel verder dan dat: sigarettenpeuken, mondmaskers, hondenpoep… Het is net omwille van die fractie aan verpakkingen die niet in een vuilnisbak terechtkomen, dat Fost Plus – én haar leden – de strijd tegen zwerfvuil zo hoog in het vaandel dragen. “De Belgen zijn doorgaans goede sorteerders. We hebben het hen dan ook zo makkelijk mogelijk gemaakt: quasi alle plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankkartons mogen samen in de blauwe zak, papier-karton halen we thuis op en glas breng je naar de glasbol. Overal dezelfde sorteerregels. Dat maakt dat we efficiënt kunnen recycleren. Door verpakkingen te recycleren tot grondstoffen waarmee nieuwe verpakkingen of producten gemaakt worden, beschermen we onze natuurlijke bronnen. Dat is voor onze leden – bedrijven uit de industrie en de handel – van fundamenteel belang. Niet alleen verwacht de consument dat van hen, Europa legt ook zeer strikte recyclagedoelstellingen op. Wanneer je als producent wil garanderen dat je verpakkingen tegen 2025 uit 100% gerecycleerd materiaal bestaan, dan is het écht belangrijk om ook elke lege verpakking opnieuw in te zamelen voor recyclage. Zo blijven de grondstoffen in de keten. En hoe goed we het ook doen, er zijn helaas nog lekstromen, onder andere door verpakkingen die als zwerfvuil eindigen.”
Data-driven innovatie
Dat technologie een belangrijke rol speelt in de wedloop naar meer duurzaamheid is niet nieuw. Denk maar aan de enorme investeringen in sorteer- en recyclagetechnologie de afgelopen jaren om de materiaalsoorten in de Nieuwe Blauwe Zak loepzuiver te scheiden en vervolgens kwalitatief te recycleren tot secundaire grondstof. De Circular UCoins waar de Click op draait, zijn een ander mooi voorbeeld van tech for good. “Circular UCoins zijn closed-loop virtuele waardedragers. Er komt geen cash aan te pas en ze kunnen niet verhandeld worden. Deelnemende bedrijven, gemeentes en organisaties bepalen zelf welke voordelen ze eraan koppelen. Dat creëert doelmatigheid en transparantie. Aan de achterkant laat het toe om gericht te testen welke beloningen aanzetten tot gedragsverandering inzake zwerfvuil en sorteren buitenshuis.”
Het mag duidelijk wezen dat Fost Plus met de Click grootse plannen heeft. Want alleen door alle verpakkingen te recycleren, en dus inclusief diegene die we vandaag verliezen in het zwerfvuil, kunnen we de keten sluiten en een circulaire economie voor huishoudelijke verpakkingen creëren.
*Vandaag kan je clicken in Anderlecht, Antwerpen, Namen en aan de kust. Ook evenementen zoals de Eneco Clean Beach Cup integreren de Click in hun werking.